---

مقدمه: مکاتب طبی قدیم در سرزمین‌های مختلف جهت دستیابی به تشخیص و درمان کاربردی و درست، با بهره‌گیری از قانون طبیعت، اجزای بدن انسان را بصورت نظام‌مند و کلی در الگوهای گوناگون، طبقه‌بندی و برای هر کدام ارتباطات و شبکه‌هایی قائل بوده‌اند. در نگاه آن‌ها انسان جزئی از طبیعت کلی جهان هستی بوده و رابطه انسان و جهان، در نزد اقوام مختلف تحت «قانون طبیعت» شناخته شده می‌باشد. این قانون در دیدگاه ایرانیان با نام‌های «اشا» و یا «قوانین کلیه» و در نزد اهل ختا با اسم «تائو[i]» نام‌گذاری شده و محوریت این قانون بر اساس تعادل اجزای بدن انسان با تمرکز بر روی کانال‌های انرژی تعریف شده است.

روش: طی بررسی منابع با ارزش در مباحث پایه در سه مکتب طبی ایران، چین و هند به جستجوی ابزارهای متعادل‌کننده بدن پرداختیم که بعد از بررسی‌های مفصل به مسیرهای کانال‌های انرژی با یکسری از واژگان کلیدی مانند عروق غلاظ، چاکرا و مریدین برخورد کردیم که در نهایت به جمع‌بندی و تطبیق کلی آن‌ها پرداختیم.

یافته‌ها: یکی از راه‌های ایجاد و برقراری تعادل در بدن انسان، اعتدال اخلاط و اعضا با محوریت کانال‌های انرژی بوده که همواره بایستی وجود داشته تا انسان بتواند دارای سلامتی خوبی باشد. این کانال‌های انرژی که در مکاتب مختلف طبی دارای اسامی گوناگونی مانند عروق غلاظ، چاکرا و مریدین بوده تا حدود زیادی به هم شباهت داشته و عملکرد یکسانی را از خود بروز می‌دهند. در منابع طب کهن، توجیه یکسری از مکانیسم‌های فیزیوپاتولوژی و تشخیص و درمان برخی از بیماری‌ها از این طریق بیان شده است.

بحث: در منابع طبی مختلف دیدگاه طبیبان در مورد «قانون طبیعت» همواره مورد توجه بوده و آن‌ها با بهره‌گیری از این قانون یکسری الگوهای تشخیصی و درمانی را طراحی کرده و امروزه برخی از این روش‌ها با جزئیات بیشتری مطالعه و تحقیق شده و تا حدودی مورد تأیید قرار گرفته‌اند. اعتدال در اعضای مختلف بدن موضوعی است که به صورت جزئی خود نمایانگر «قانون طبیعت» در بدن انسان می‌باشد که امروزه در برخی از مفاهیم فیزیولوژی و ایمونولوژی قابل اثبات می‌باشد.

با توجه به افزایش اقبال جامعه دانشگاهی به مکاتب طبی کلی‌نگر شایسته است یکسری مفاهیم اولیه و اساسی به صورت دقیق و موشکافانه مورد تحقیق قرار گرفته تا در آینده با طراحی الگوهای تشخیصی و درمانی جدید شاهد شکوفایی دانش پزشکی در زمینه بیماری‌های مزمن و پیچیده باشیم.

نتیجه‌گیری: با توجه به افزایش اقبال جامعه دانشگاهی به مکاتب طبی کلی‌نگر شایسته است یکسری مفاهیم اولیه و اساسی به صورت دقیق و موشکافانه مورد تحقیق قرار گرفته تا در آینده با طراحی الگوهای تشخیصی و درمانی جدید شاهد شکوفایی دانش پزشکی در زمینه بیماری‌های مزمن و پیچیده باشیم.