بگذارید در ابتدای مقاله مسئله‌ای را روشن کنیم: مهم نیست که ویدئوهای یوتیوب چه ادعایی می‌کنند، هیچ صوتی وجود ندارد که ۸ و ۹ یا ۱۰۰ بعد داشته باشد. درحقیقت، صدا واقعا هیچ ابعادی ندارد. مغز ما ماشین‌ فوق‌العاده قدرتمندی است؛ اما این عضو فقط می‌تواند صداهای ورودی از‌طریق گوش را در سه بعد تفسیر کند؛ همان سه‌بعدی که در آن زندگی می‌کنیم و شامل ارتفاع، عرض و عمق می‌شود. همین مسئله است که باعث می‌شود بتوانیم بین صداهایی تفاوت قائل شویم که از پشت‌سر ما می‌آیند و صدایی که در جلو ما هستند.

کمی جلوتر بررسی می‌کنیم که مغز انسان چگونه می‌تواند این کار را انجام دهد؛ اما هم‌اکنون به‌سادگی این مطلب را می‌گوییم که «صدای ۸ بعدی» واقعا ابعاد اضافه ندارد. درواقع، این واژه اصطلاحی بازاریابی است که برای برچسب‌گذاری نوع خاصی از ضبط صدا استفاده می‌شود و ارتباطی به فیزیک پیشرفته موجود در آن ندارد.

صدای ۸ بعدی از اصول ضبط دوگوشی (Binaural Recording) استفاده می‌کند تا مغز ما را فریب دهد و صداها از نقاط مختلف در فضای سه‌بعدی پخش شوند. هنگامی‌که آهنگی به صورت ۸ بعدی استفاده می‌شود، می‌تواند این تصور را ایجاد کند که در وسط اتاق (سالن بدن‌سازی یا سالن کنسرت) ایستاده‌اید؛ درحالی‌که همه نوازندگان و خوانندگان به‌طرز جادویی در اطراف شما حرکت می‌کنند.

آیا قبلا این کار انجام نشده است؟ پاسخ این پرسش مثبت است. اگر شما از طرفداران گوش‌دادن به موسیقی با هدفون باشید، احتمالا به قطعات زیادی (معمولا از دوران اوج تولیدات استودیویی در دهه ۱۹۷۰) روبه‌رو شده‌اید که از حرکت صدا در فضا برای جذاب‌ترشدن استفاده کرده‌اند. تفاوت این است که در آهنگ‌های حرفه‌ای تولید‌شده از این روش بسیار کم استفاده می‌شود و هیچ‌وقت به‌صورت مداوم در یک اثر حرکت صدایی وجود ندارد.

صداهای 8D از این قابلیت به‌عنوان ویژگی مهم اثر استفاده می‌کنند. آهنگ‌های ۸ بعدی همیشه در حال حرکت در فضا هستند. ایده اصلی پشت تولید چنین اصواتی ایجاد آرامش برای شنونده است؛ اما اینکه آیا چنین صداهایی می‌توانند برای شنونده آرامش‌بخش باشند، خود موضوعی است که باید بیشتر درباره آن بحث کرد؛ زیرا پاسخ‌های مختلفی به آن داده شده است. بدین‌ترتیب، می‌توان صدای 8D را شبیه ASMR دانست.

اگر نمی‌دانید ASMR چیست، باید بگوییم که این نیز یکی دیگر از پدیده‌های صوتی یوتیوب است که طرفداران آن اصرار می‌ورزند که می‌توانند به‌کمک آن‌ها آرام شوند یا بهتر بخوابند یا به‌طورکلی تجربه صوتی جذابی داشته باشند؛ البته برخی دیگر نیز آن را وحشتناک می‌دانند. در اکثر مواقع، این خود شما هستید که می‌گوید اثر لذت‌بخش یا آرامش‌دهنده یا حتی ترسناک است.

مانند هر هنر دیگری، آثار مختلفی با این روش تولید می‌شوند که بعضی از آن‌ها بی‌نظیر و برخی دیگر فاجعه هستند. در بهترین حالت، صدای ۸ بعدی می‌تواند راهی جدید برای لذت‌بردن از آهنگ‌های دلخواهتان ایجاد کند؛ اما گوش‌دادن به صوتی که نتوانسته است به‌خوبی از این فناوری استفاده کند، ممکن است باعث احساس سرگیجه و حالت تهوع شود.

یوتیوب احتمالا ساده‌ترین مکان برای یافتن آهنگ‌های صوتی ۸ بعدی است. کافی است عبارت 8D audio را در گوگل جست‌وجو کنید و با مجموعه عظیم ۱۱ میلیونی روبه‌رو شوید که برای دسترسی به آن‌ها به خرید اشتراک نیازی نیست. همچنین، نسخه‌های ۸ بعدی موسیقی‌های دلخواه خود را نیز از یوتیوب می‌توانید پیدا کنید.

سرورهای اشتراکی پخش موسیقی مانند Apple Music و Spotify نیز دسته‌بندی‌هایی برای آهنگ‌های هشت بعدی دارند که هرروز در حال بزرگ‌ترشدن است. این فایل‌های صوتی عموما نسخه‌های اینسترومنتال آهنگ‌های محبوب یا موسیقی‌های اورجینال هستند؛ اما باید خود سازنده اثر حالت ۸ بعدی آن را منتشر کند. در سایت‌های ایرانی نیز می‌توان این موسیقی‌ها را یافت.

مغز ما با استفاده از چند نشانه می‌فهمد که صداها از کجا می‌آیند. در این که چقدر طول می‌کشد تا صدایی به گوش ما برسد، اختلاف وجود دارد. صدایی که در سمت راست ما تولید می‌شود، کمی زودتر از آنکه به گوش چپ برسد، وارد سمت راست سیستم شنیداری می‌شود. این خود نشانه‌ای عالی برای تشخیص محل صدا است. سپس انعکاس و طنین صدا هنگام پرتاب‌شدن از اجسام وجود دارد. درنهایت نیز، باید به مسئله فیلترینگ اشاره کرد؛ اینکه چگونه کیفیت واقعی صدا از یک گوش به گوش دیگر تغییر می‌کند. چیزی به‌سادگی شکل سر ما می‌تواند بر صدایی تأثیر بگذارد که می‌شنویم.

حس ما در درک عمق بصری از انواع مشابهی از نشانه‌ها برای کارکردن استفاده می‌کند که بزرگ‌ترین آن اختلاف بین نسخه‌هایی از جهان است که هریک از چشم‌های ما می‌بیند؛ بنابراین اگر بتوانید نشانه‌هایی را دست‌کاری کنید که هر گوش دریافت می‌کند، ممکن است مغز را فریب دهید تا فکر کند صدایی که می‌شنود از نقطه‌ای خاص در فضا سرچشمه می‌گیرد. صدای دوگوشی دقیقا این کار را انجام می‌دهد؛ ولی برای جداکردن آنچه هر گوش می‌شنود، به استفاده از هدفون نیاز است. اگر ایده جدید صدای ۸ بعدی را کنار بگذاریم، علم صوت دوگوشی بیش از صد سال است که وجود دارد.

ضبط آنالوگ دوگوشی با حرکت فیزیکی یک منبع صدا در اطراف مجموعه‌ای از میکروفون‌ها که گوش انسان را شبیه‌سازی می‌کند، انجام می‌شود تا اثر نهایی تولید شود. باوجوداین به‌لطف ابزارهای نرم‌افزاری صوتی سه‌بعدی، می‌توانید همان کار را به‌صورت دیجیتالی در کامپیوتر انجام دهید و به استودیو یا میکروفون خاصی نیازی نیست. فناوری جدید ساخت صداهای ۸ بعدی می‌تواند دلیل افزایش ناگهانی تعداد آثار این‌چنینی در یوتیوب را توضیح دهد. درواقع، اگر به نرم‌افزار مناسب دسترسی داشته باشید، تولید صدای ۸ بعدی می‌تواند آسان باشد.

ضربات دوگوشی (Binaural Beats) در اصل همان صدای ۸ بعدی هستند. آنچه در این نوع صدا جالب است، تأثیرات مثبت آن بر سلامت شنونده است. گفته می‌شود ضربات دوگوشی می‌توانند بسیار سریع‌تر حالت روانی مرتبط با مدیتیشن ذهن شونده را فعال کنند. برای اینکه مغز آن‌ را تشخیص و به آن واکنش نشان دهد، فرکانس‌ها باید کمتر از ۱۰۰۰ هرتز باشد. به‌عنوان مثال، اگر گوش چپ صدای ۲۰۰ هرتزی دریافت کند؛ درحالی‌که فرکانس ارسالی برای گوش راست ۲۱۰ هرتز باشد، ضربات دو‌گوشی ۱۰ هرتز است. محاسبه آن به همین سادگی انجام می‌شود.

طرفداران ضربات دوگوشی معمولا آن را برای درمان اضطراب و استرس و سایر اختلالات مرتبط توصیه می‌کنند؛ بنابراین، اگر استرس دارید، شاید این روش بتواند به شما کمک کند.

دالبی اتموس نمونه‌ پیشرفته صدای ۸ بعدی است که Dolby تولید و به‌جای استفاده از کانال‌های صوتی از اشیای صوتی استفاده می‌کند. با استفاده از این فناوری، صدا در فضایی سه‌بعدی در اطراف شما حرکت می‌کند؛ بنابراین، احساس می‌کنید در حال حرکت هستید.

درنتیجه باردیگر به این سؤال باز می‌گردیم: آیا صدای ۸ بعدی وجود دارد؟ دو پاسخ به این پرسش داده می‌شود: ۱. بله، زیرا با استفاده از این روش صداهای مختلف را در اطراف خود در فضایی ۳۶۰ درجه می‌توان شنید؛ ۲. خیر، زیرا این فناوری جدیدی نیست و قطعا صدای ۸ بعدی نام درستی برای آن تلقی نمی‌شود؛ اما می‌توان آن را به‌طور صحیح‌تری صدای فضایی (Spatial Sound) یا سه‌بعدی (3D Audio) بنامیم.

چرا برای گوش‌دادن به صدای ۸ بعدی به هدفون نیاز داریم؟

ممکن است یک جفت هدفون شبیه مجموعه مینیاتوری از اسپیکرهای استریو باشند که در دو طرف سر ما قرار دارند؛ ولی تفاوتی مهم وجود دارد که برتری آن‌ها بر بلندگو را در این شرایط مشخص می‌کند. صدا هیچ‌وقت از هدفونی که در یک گوش قرار دارد، به گوش دیگر نمی‌رسد. علاوه‌براین، با یک جفت اسپیکر هر دو گوش تقریبا همه صداهای پخش‌شده را می‌شنوند؛ چیزی که به‌عنوان Crosstalk شناخته می‌شود.

Crosstalk از رمزگشایی مغز در مکان دقیق صداها جلوگیری می‌کند؛ به‌همین‌دلیل، ما سیستم‌های بلندگوی صدای فراگیر ۵.۱ و ۷.۱ و حتی ۵.۲.۱ داریم. تنها راه برای ایجاد حس عمیق واقع‌بینانه با بلندگو این است که آن‌ها را به‌صورت فیزیکی در جلو، کنار، پشت و بالای شنونده قرار دهیم و سپس با دقت کنترل کنیم که صداها از کدام بلندگو پخش می‌شوند.

پس از گوش‌دادن به تعداد مختلفی از این آهنگ‌ها در یوتیوب، می‌توان گفت تفاوتی واقعی بین آن‌ها وجود ندارد. همه ترفندهای پایه‌ای مشخصی برای جابه‌جایی عناصر موسیقی در فضای سه‌بعدی شبیه‌سازی شده انجام می‌دهند. برخی از آن‌ها فقط قسمت وکال موسیقی را حرکت می‌دهند؛ ولی بعضی دیگر پا را فراتر می‌گذارند و باعث می‌شوند هرکدام از سازها به‌طور منحصربه‌فرد جابه‌جا شوند.

اگرچه صدای ۸ بعدی استفاده سرگرم‌کننده‌ای از ایده‌ای بسیار قدیمی است، به‌نظر نمی‌رسد بتواند جای زیادی در دنیای موسیقی داشته باشد. صدای تولید‌شده آن بدون هدفون کار نمی‌کند و حرکت دائمی اصوات می‌تواند خسته‌کننده باشد. سپس مسئله قانونی‌بودن مطرح می‌شود. از بین تمام قطعات ۸ بعدی که در یوتیوب پیدا کردیم، تقریبا هنرمند اصلی آن‌ها هیچ‌کدام را رسما تأیید نکرده است. تا زمانی که سازنده اصلی این آهنگ‌های ۸ بعدی را تأیید نکرده است، از حذف ناگهانی قطعات از فضای مجازی نباید تعجب کنید.

با‌این‌حال‌، صدای فضایی یا موسیقی سه‌بعدی، مانند دالبی اتموس و Sony 360 Reality Audio هنوز در مراحل ابتدایی هستند؛ بنابراین، این امکان وجود دارد که در آینده به تجربه‌ای تبدیل شود که طرفداران موسیقی به‌دنبالش هستند. این فرمت‌ها تکنولوژی پیشرفته و درجه‌یکی دارند. تهیه‌کنندگان و موسیقی‌دانان این آهنگ‌ها را در استودیو تولید و در سرویس‌های پخش موسیقی مختلفی مانند Spotify یا Pandora Radio توزیع می‌کنند. این فرمت‌ها را با استفاده از هدفون و سیستم‌های سینمای خانگی با صدای فراگیر و حتی بلندگوهای سه‌بعدی تکی مانند Amazon Echo Studio می‌توانید گوش کنید.

باید به این نکته نیز اشاره کنیم موسیقی‌دانان و تهیه‌کنندگان مطرح همه موسیقی‌های ۸ بعدی را تولید نکرده‌اند که می‌توانید گوش کنید. قسمت اعظمی از موسیقی‌هایی که در یوتیوب مشاهده می‌کنید، شامل آهنگ‌های شناخته‌شده‌ای هستند که ادیتورها و تهیه‌کنندگان ناشناخته یا مستقل بدون اجازه هنرمند اصلی ویرایش کرده‌اند.

اگر موسیقی‌های ۸ بعدی را گوش کنید، به‌سرعت تفاوت آن‌ها با نسخه‌های معمولی را متوجه می‌شوید. این جلوه صوتی تجربه گوش‌دادن به صدای فراگیر را ایجاد می‌کند. صداهای مختلف وارد گوش شما می‌شوند و حالت پیچیده‌ای می‌سازند که تجربه‌کردن آن لذت‌بخش است.

همان‌طورکه از نام آن مشخص است، صدای ۸ بعدی تمام زاویه‌های موجود هنگام تولید موسیقی را پوشش و امکان می‌دهد از چندین جهت مختلف به‌صورت جداگانه و هم‌زمان صداهای متفاوتی بشنوید. البته باید متوجه شوید که آیا صدای ۸ بعدی برایتان مناسب است یا خیر. خبر خوش این است که برای انجام چنین کاری، تنها به هدفون و صبر برای پیداکردن قطعه مناسب در اینترنت نیاز دارید.

دیدگاه شما کاربران زومیت درباره صدای ۸ بعدی چیست؟ آیا پس از گوش‌دادن به این دسته از آهنگ‌ها حس خوبی داشتید یا برایتان جذاب نبود؟